Το αφιέρωμα του Red Notebook σε περιοδικά που συνδέθηκαν με την Αριστερά και τα κινήματα αμφισβήτησης, και που σήμερα δεν κυκλοφορούν πια, συνεχίζεται με την παρουσίαση των περιοδικών «Αμφί» και «Κράξιμο»
Της Αλίκης Κοσυφολόγου
«Η αφίσα του Καραμανλή/ τα μάτια σας καμιά φωτογραφία/ κλωστές από κεντήματα/ περούκες καραφλές μελανιασμένες ρώγες/ εξώσεις
σφίγγουν τα μαλλιά και το λαιμό/ δένουνε χέρια και πόδια στα κρεβάτια/ εσάς κι εμάς μαζί/ ο τρόπος και η ταρίφα αλλάζει/ ο τόπος και το όνομα αλλάζει...»
Κατερίνα Γώγου [1]
Με μια δεκαετία και πάνω καθυστέρηση στο «χρόνο επιστροφής», εξαιτίας κυρίως του «επταετούς γύψου», έφτασε στην Ελλάδα ο απόηχος του κινήματος της ομοφυλόφιλης απελευθέρωσης. Το πολιτικό μανιφέστο του ΑΚΟΕ [2] για την «απελευθέρωση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας» προκάλεσε αμηχανία ακόμη και σε ριζοσπαστικά τμήματα της αριστεράς της περιόδου, που μόλις εξοικειώνονταν με το «παιχνίδι» των δευτερευουσών αντιθέσεων.
Το περιοδικό Αμφί, που κυκλοφόρησε την άνοιξη του 1978, έγινε συμβολικά και πρακτικά το «επίσημο όργανο» του κινήματος, καλύπτοντας, έστω μερικώς, ένα σημαντικό κενό στο χώρο των κινηματικών εκδόσεων, παρά τον αδιαμφισβήτητο πλουραλισμό των πολιτικών και κινηματικών εντύπων που συνωστίζονταν στις προθήκες των μεγάλων περιπτέρων στο κέντρο της Αθήνας εκείνη την εποχή.
Το πρώτο τεύχος του τριμηνιαίου περιοδικού περιελάμβανε τα ιδρυτικά κείμενα της ΑΚΟΕ και άλλα πολιτικά κείμενα για την συγκρότηση της ομοφυλόφιλης υποκειμενικότητας στο πλαίσιο του καπιταλισμού, για την ομοφυλοφιλία στην ΕΣΣΔ καθώς και «ανθρωπογεωγραφικά» σχόλια για την gay κοινότητα της Αθήνας. Την κυκλοφορία του περιοδικού υποστήριζαν «gay friendly» διαφημιστικές καταχωρήσεις, οι οποίες έγιναν σημαντικές συμβολές στον αγώνα μιας κατηγορίας πολιτών για ισότητα πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική.
Η ύλη του Αμφί αποφασιζόταν από μια διευρυμένη συντακτική επιτροπή, η οποία συνεδρίαζε τακτικά. Μεταξύ των μελών της, ξεχώρισαν ο συγγραφέας-μεταφραστής Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, ως εκδότης, ο σκηνοθέτης Ανδρέας Βελισσαρόπουλος και ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης.
Τα πρώτα εξώφυλλα του περιοδικού διακρίνονται ως προκλητικές παρωδίες του στερεότυπου του macho ανδρισμού και του «εθνικόφρονος σεξισμού»: ο σούπερμαν «συνδιαλεγόταν» με τον Αδάμ της Καπέλα Σιξτίνα, ενώ η «αρχαιολατρεία» αποκτούσε μια εντελώς διαφορετική διάσταση από εκείνη που της απέδιδαν οι υπερασπιστές της συνέχειας του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.
Παρ’ όλα αυτά, οι προπάτορες του εγχώριου κοινωνικού συντηρητισμού εξακολουθούσαν να μη «συγκινούνται» με το καλοπροαίρετο χιούμορ του Αμφί, με αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 1979 το τεύχος Β2 να καταλήξει να κατάσχεται με την κατηγορία «περί ασέμνων». Η διεθνοποίηση της υπόθεσης προκάλεσε ένα πρωτοφανές κύμα αλληλεγγύης: Γκέι διαδηλώσεις έξω από πολλές ελληνικές πρεσβείες, διαμαρτυρίες εγχώριων και ξένων προσωπικοτήτων, ένορκη κατάθεση τεσσάρων Γάλλων καθηγητών φιλοσοφίας και του ψυχαναλυτή Φελίξ Γκουαταρί, καθώς και πάνω από 2000 υπογραφές συμπαράστασης· ανάμεσα στους υπογράφοντες, οι Βιργινία Τσουδερού, Χάρις Αλεξίου, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Γιώργος Βέλτσος, Θάνος Μικρούτσικος, Νίκος Νικολαΐδης, Κώστας Τσαρούχας, Λιάνα Κανέλλη, Μαρία Φαραντούρη, Μανούσος Μανουσάκης και πολλοί άλλοι. Στη δίκη, που έγινε την επόμενη χρονιά, και όπου τελικά το Αμφι «αθωώθηκε», παρουσιάστηκαν δεκάδες Έλληνες και ξένοι επώνυμοι ως μάρτυρες υπεράσπισης, καθώς και εθελοντές συνήγοροι.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα, το Αμφί εξέφραζε ένα ριζοσπαστικό ερωτικό πολιτικό λόγο, φιλοξενώντας επιστημονικά αφιερώματα, μεταφράζοντας Φουκώ, Ντελέζ, Γκουαταρί και διοργανώνοντας ημερίδες και συνέδρια, όπως για παράδειγμα το Νοέμβριο του ’82, με τη διοργάνωση του συνεδρίου «Σεξουαλικότητες και Πολιτική», στο Γαλλικό Ινστιτούτο. Είναι γεγονός ότι, έστω και παράπλευρα, οι πολιτικές και θεωρητικές επεξεργασίες του Αμφί επηρέασαν τον πολιτικό λόγο και τις πρακτικές της αριστεράς που δειλά απεγκλωβιζόταν από τον οικονομισμό.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα, η επέλαση της lifestyle αισθητικής δεν άφησε ανεπηρέαστο το Αμφί. Η απόπειρα του Γρηγόρη Βαλλιανάτου, που ανέλαβε την αρχισυνταξία κατά την περίοδο αυτή, να το κάνει πιο «μαζικό-λαϊκό», άλλαξε καθοριστικά το προφίλ του εντύπου. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την διάλυση του ΑΚΟΕ, έβαλε τέλος στην εκδοτική διαδρομή του Αμφί.
«Κράξιμο»: Γιατί «ο κυνισμός δεν αποκλείει την αγάπη» [3]
Με πολύ διαφορετικό ύφος, εξίσου βαθύ και ριζοσπαστικό όμως, το φανζίν με το «ηχηρό» όνομα Κράξιμο, εκδοτική πρωτοβουλία της πολύ δραστήριας τραβεστί Πάολας, εισηγήθηκε μια εναλλακτική οπτική στο κίνημα για την κοινωνική και πολιτική απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων και των διεμφυλικών.
Όπως ήταν αναμενόμενο, ούτε το Κράξιμο ξέφυγε από την «καράμελα» περί ασέμνων, καθώς το 1983 μηνύθηκε από πρώην διοικητή της Ασφάλειας ως πορνογράφημα που διαφθείρει τα ήθη και έθιμα. Η εκδότρια Πάολα Ρεβενιώτη, μάλιστα, καταδικάστηκε σε τετράμηνη φυλάκιση, η οποία όμως τελικά αποφεύχθηκε χάρη στην άμεση κινητοποίηση των ομοφυλοφιλικών οργανώσεων του εξωτερικού, καθώς και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων και η Διεθνής Αμνηστία.
Το πρώτο τεύχος του περιοδικού κυκλοφόρησε με εξώφυλλο το αυθάδες μότο «Κάθε εργασία με σκοπό το κέρδος είναι πορνεία», περιλαμβάνοντας τη συνταρακτική απολογία – καταγγελία της Πάολας, με τίτλο «Εγώ η Πόρνη». Διευρυμένη θεματολογία και ειδικό γλωσσικό ύφος διέκριναν σταθερά τα άρθρα του περιοδικού. Η ύλη του περιελάμβανε μόνιμες στήλες για τον πολιτισμό και την ιστορική έρευνα – είχαν δημοσιευτεί ντοκουμέντα για διώξεις ομοφυλοφίλων την περίοδο της χούντας, αλλά και κείμενα πολιτικών θέσεων για τις διεκδικήσεις των ομοφυλοφίλων και όχι μόνο. Αξιοσημείωτη η στάση που κράτησε το έντυπο για την αποφυλάκιση του Χρήστου Ρούσσου, ειδικά όταν ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Χ. Σαρτζετάκης αρνιόταν πεισματικά να του δώσει χάρη αποφυλάκισης.
Την ριζοσπαστική πορεία του εντύπου μέχρι το 1993, οπότε και σταμάτησε οριστικά να εκδίδεται, δεν ανέκοψε η συντηρητική αναδίπλωση που έφερε η σκανδαλοθηρική αισθητική των εντύπων κατά τα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα, ούτε το γεγονός ότι ο ακτιβισμός είχε αρχίσει πια να «βγαίνει» εκτός μόδας.
Στα δέκα χρόνια της κυκλοφορίας του, το Κράξιμο φιλοξένησε κείμενα και συνεντεύξεις ελλήνων και ξένων διανοούμενων, όχι μόνο ομοφυλόφιλων. Στο Κράξιμο, εξάλλου, έδωσε την τελευταία του συνέντευξη ο Κώστας Ταχτσής, δηλώνοντας μεταξύ άλλων για τον ομοφυλόφιλο έρωτα «ότι έχει μια τραγικότητα γιατί δεν οδηγεί πουθενά: ούτε θα γεννηθεί κάποιο παιδί, ούτε η κοινωνία θα τον αναγνωρίσει».
Γιατί να είναι το προσωπικό τόσο πολιτικό;
Η αισθητική των ιλουστρασιόν εντύπων που επικράτησε κατά τη δεκαετία του ενενήντα, με τη συνακόλουθη συντηρητική μεταστροφή στο επίπεδο της διάχυτης αντίληψης και την ιδεολογική προκατάληψη απέναντι στην κομματική και οργανωτική ένταξη, άφησαν ελάχιστο χώρο για την «άνθηση» εκδοτικών πρωτοβουλιών που μπορούσαν να συνδυάζουν την πολιτική στράτευση με το κυνικό χιούμορ και την αισιοδοξία.
Το διανοουμενίστικο ύφος του Αμφί, αλλά και η αξιομνημόνευτη λαϊκότητα του Κραξίματος πέρασαν στην ιστορία κυρίως για να θυμούνται οι παλιότεροι, αλλά και να μην τολμούν οι νεότεροι. Εξάλλου, η τηλεόραση και, δευτερευόντως, τα υπόλοιπα μέσα είχαν προλάβει να αναδείξουν την μαζική καρικατούρα του αφελούς και κοινωνικά παρασιτικού ομοφυλόφιλου ατόμου – κυρίως του άντρα, αφού η γυναικεία ομοφυλοφιλία ήταν συνήθως αποσιωπημένη.
Η αναγέννηση του κινήματος για την ομοφυλόφιλη απελευθέρωση από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 2000, ως αποτέλεσμα της γενικευμένης επαναριζοσπαστικοποίησης των κοινωνικών διεκδικήσεων που έφεραν τα παγκόσμια κοινωνικά φόρα, αλλά και η διευρυνόμενη χρήση των νέων μορφών επικοινωνίας, έδωσαν ώθηση σε καινοτόμες πρωτοβουλίες – έντυπα, ιστοτόπους –, που υποστήριξαν τους διεκδικητικούς αγώνες και ενθάρρυναν την περαιτέρω κοινωνική δικτύωση και τη σφυρηλάτηση δεσμών συντροφικότητας. Τη σκυτάλη του αγώνα για την «ορατότητα» και την εξασφάλιση του συμβολικού και υλικού χώρου για την αναζήτηση της ταυτότητας και την προάσπιση της διαφορετικότητας ανέλαβαν ακτιβίστικες ομάδες με έδρα την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Μάλιστα στη δραστηριοποίηση αυτών των ομάδων αποδίδεται και η αφετηρία της διοργάνωσης των «Αθηναϊκών» Φεστιβάλ Υπερηφάνειας («Αthens Pride»), από το 2005 κι έπειτα, τα οποία αποτελούν συμβολικά την κορύφωση του αγώνα για την ορατότητα.
Ωστόσο, παρά τις αλλαγές και τον πολλαπλασιασμό των lgbt κινηματικών και εκδοτικών πρωτοβουλιών, το Αμφί και το Κράξιμο παραμένουν αξιομνημόνευτα. Όχι τόσο ως μουσειακές πρωτοπορίες του αγώνα μιας μεγάλης κοινωνικής κατηγορίας πολιτών για την ισότητα, όσο κυρίως εξαιτίας του μείγματος εκδοτικής πρωτοτυπίας, χιούμορ και υψηλού επιπέδου πολιτικού προβληματισμού που χαρακτήρισε την ιστορική τους διαδρομή.
[1] Aπόσπασμα από ποίημα που έγραψε η Κατερίνα Γώγου ειδικά για το περιοδικό Κράξιμο
[2] Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας
[3] Σχόλιο του Ηλία Πετρόπουλου στην εισαγωγή του βιβλίου του «Καλιαρντά», Ηλ.Πετρόπουλος, Καλιαρντά, Αθήνα:Νεφέλη, 1980,σελ.8
*Ανθολογία του περιοδικού Κράξιμο την οποία επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Θοδωρής Αντωνόπουλος. Kυκλοφόρησε το 2008 από τις εκδόσεις «Γοργώ», ζωντανεύοντας δύο ολόκληρες δεκαετίες γκέι ζωής και ακτιβισμού στην Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου