Ελευθερία επί πτωμάτων

Του Κώστα Καναβούρη

Ολοένα και περισσότερο εισχωρούμε στην απελπισία. Εισχωρούμε, με άλλα λόγια, στον ανεξήγητο και γι' αυτό ανελέητο φόβο. Τον φόβο που νιώθουν από καταβολής κόσμου όλα τα ανθρώπινα όντα, όλες οι ανθρώπινες συλλογικότητες έως τον βαθμό του λαού και της πόλεως, όταν βαραθρώνεται η εξήγηση του κόσμου τους και αντικαθίσταται από την αναίτια (την ανεξήγητη) βαρβαρότητα της επιβολής.

Από τον Λόγο, όπου η εξηγημένη και μεταφορική ικανότητα της υπόσχεσης για ενδιατρίβουσα ζωή προς το καλύτερο, μεταλλάσσεται ραγδαία σε Λόγο σπαταλημένων αιτιάσεων, ματαιωμένων υποθέσεων και άνυδρων εμπειριών. Πράγμα που σημαίνει καταστροφή της μνήμης. Και έτσι καταστροφή των πολυσύνθετων συγκριτικών δεδομένων ώστε να προκύψει η δημιουργική κρίση. Στον αντίποδα βρίσκεται η απελπισία. Το προϊόν της καταστροφής. Εδώ βρισκόμαστε σήμερα. Στην απελπισία του ανεξήγητου. Στροβιλιζόμενοι στην τελευταία σπείρα του κυκλώνα όπου η περιδίνηση είναι χαοτική. Τι να συμπεράνεις στην τελευταία σπείρα του κυκλώνα; Ποιον μύθο και ποια προοπτική; Εδώ υπάρχει μονάχα φόβος απελπισμένος. Η ανώτερη μορφή της απελπισίας, όπου δεν έχει γλιτωμό και επιστροφή. Ο φόβος του κυκλώνα, λοιπόν. Το ραγδαίως ανεξήγητο. Αυτό που ανήκει μονάχα στους ιεροφάντες του τρόμου. Σ' αυτούς που πρώτοι απ' όλους γνωρίζουν ότι τρόμος δεν υπάρχει, ότι η ελευθερία πάει πολύ πιο μακριά από το οποιοδήποτε περιεχόμενό της, πολύ πιο μακριά από τις καθέκαστα στρεβλώσεις τις ιστορικές ή όχι, πολύ πιο μακριά από τις επιμέρους βεβαιώσεις της. Όλοι αυτοί γνωρίζουν ότι η ελευθερία δεν είναι ενιαία στον αναβαθμό της. Το απόλυτο της ελευθερίας προκύπτει από την ταυτόχρονη συναίρεση και αναίρεση των ελευθεριών. Των ελευθεριών όμως. Έτσι κι αλλιώς ο κόσμος υπάρχει μεταξύ της ελευθερίας του λιονταριού να βρει την τροφή του και της ελευθερίας της αντιλόπης να διαφύγει. Είναι, λοιπόν, άγριο πράγμα αυτό το απόλυτο φυσικό δικαίωμα της ύπαρξης.

Το αγριότατο της συντεταγμένης εξουσίας αυτής της εκκλησιαστικής πολιτικής που χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί τον φόβο προς ίδιον όφελος (για να τραφεί) είναι που κάθε φορά προσπαθεί και για μεγάλα διαστήματα επιτυγχάνει να καταργήσει την ελευθερία του θηράματος. Επιβάλλοντας τον απόλυτο φόβο. Εκεί δηλαδή όπου και η απελπισία μοιάζει λίγη. Και μόνη. Χωρίς οργή. Χωρίς λύπη. Χωρίς κενά απ' όπου θα μπορούσε να εισχωρήσει η μνήμη. Έστω η μνήμη της μοναξιάς από τους άλλους, όλους τους άλλους. Αλλ' όχι. Η εξουσία κρατάει τη μνήμη για τον εαυτό της, κρατάει την τροφή της ύπαρξης στα δόντια της, παραλύοντας από φόβο την ελευθερία της διαφυγής προς τη ζωή. Αλλά τότε, θα μπορούσε να αναρωτηθεί ο καθένας, πώς έγινε έτσι αμνήμονες, έτσι φοβισμένοι, έτσι υπαρκτικά ανίσχυροι, πώς έγινε και φτάσαμε μέχρι εδώ; Απάντηση δεν υπάρχει. Επειδή το ερώτημα δεν είναι ερώτημα εργασίας το οποίο προϋποθέτει την απάντησή του. Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: η ίδια η απάντηση είναι η προϋπόθεση του ερωτήματος. Η απάντηση θέτει το ερώτημα. Με άλλα λόγια, η ανατροπή είναι αυτή που θέτει ερωτήματα. Η ανατροπή και των ερωτήσεων και των απαντήσεων. Όμως οι ανατροπές δεν συμβαίνουν στη φύση. Συμβαίνουν στην πόλη. Οι μεταφορές εξουσιαστικών δεδομένων δεν γίνονται με χλωροφύλλη, γίνονται με εκατόμβες θυμάτων. Ώσπου να προοδεύσει ο τρόπος της ζωής μας. Δηλαδή να προοδεύσουν τα μέσα του. Ναι. Αυτό. Να προοδεύσουν τα μέσα της ελευθερίας. Αυτό είναι πάντοτε το ζητούμενο: να τρέχει η ελευθερία πιο γρήγορα κι από την ίδια της την υπόσταση, να τρέχει πιο γρήγορα και από την ίδια της την ερμηνεία. Την καθολική. Έτσι ώστε να προλαβαίνει τις επί μέρους ερμηνείες της και πολύ περισσότερο να προλαβαίνει τις επί μέρους εφαρμογές της. Έτσι ώστε να είναι μια ελευθερία που θα μπορεί να προλαβαίνει τον θάνατο. Θα μπορεί να προλαβαίνει τη ζωή μέσα από το στόμα του θανάτου την τελευταία στιγμή. Τη στιγμή που σώζεται ο κόσμος. Ανατροπή. Αυτό είναι η ελευθερία. Μια ανατροπή της απελπισίας που προκάλεσε ο εκκλησιασμένος λόγος της ιστορικής πίστης. Ένας λοξός Εσπερινός. Ένα απόδειπνο ελευθερίας.

Σ' αυτή την εκκλησία είμαστε. Επιτέλους. Κάποτε θα πρέπει να το νιώσουμε. Είμαστε στην ίδια εκκλησία, στην ίδια θρησκεία, απ' όπου ρέουν τα πρωτεία ενός θεού που κανείς δεν τον είδε, ούτε καν οι ίδιοι του οι ιερείς που μας έχουν πείσει ότι τον είδαν. Επιβολή. Μας έπεισαν δια της επιβολής. Έτσι γίνεται και με την ελευθερία. Ή υπάρχει ή δεν υφίσταται. Κανένας λέων, καμια αντιλόπη. Μονάχα δίψα στην απέραντη σαβάνα της πολιτικής. Με τις ύαινες να περιμένουν το πτώμα. Το πτώμα της οικονομίας. Το πτώμα της φυσικής ελευθερίας. Να το σπαράζει η ύαινα: Ελευθερία επί πτωμάτων ή αλλιώς: το πτώμα ως πρόβλημα ελευθερίας. Παρακαλούνται συγγενείς και φίλοι να αναγνωρίσουν εαυτούς και αλλήλους.