Το μαγικό κόκκινο κουμπί και τα σκουπίδια

Του Κώστα Ζαχαριάδη

Από τότε που οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινωνίες η διαχείριση των σκουπιδιών αποτελούσε μείζον ζήτημα για τον τρόπο οργάνωσης των κοινωνιών, των οικονομιών τους, για την δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Μπορεί τα τελευταία 20 χρόνια να πηγαίνουμε με ρυθμούς χελώνας στον συγκεκριμένο τομέα, και δίκαια να κατακτάμε το χρυσό βατόμουρο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αφήνοντας πίσω μας χώρες της Ε.Ε. των 27, όμως όλα αυτά συμβαίνουν γιατί απλώς δεν είχαμε πατήσει το «μαγικό κόκκινο κουμπί» που εξαφανίζει τα σκουπίδια και λύνει το πρόβλημα. Η «μαγική λύση» λέγεται καύση!

Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα; Φορείς, ΜΚΟ, επιστήμονες , περιβαλλοντικές οργανώσεις και άλλοι πολλοί έχουμε σοβαρές ενστάσεις για το αν τελικά θα πρέπει να πατήσουμε αυτό το «μαγικό κόκκινο κουμπί» ή πρέπει να διαλέξουμε έναν άλλο δρόμο πιο δύσκολο αλλά κοινωνικά πιο επωφελή.

Για να είναι η επένδυση επικερδής

Πρόκειται για την ακριβότερη δυνατή επιλογή και το απόλυτα συγκεντρωτικό μοντέλο στην αποκομιδή απορριμμάτων. Για να είναι επικερδής για τους επενδυτές η πρόταση θα πρέπει να χρεώνουν για τουλάχιστον 25 χρόνια τους ΟΤΑ με δυσβάστακτα «τέλη εισόδου». Θα πάρουν επίσης επιδότηση από το τέλος Α.Π.Ε. (θεωρώντας μεγάλο μέρος της καύσης των απορριμμάτων ως βιομάζα). H καύση συμμείκτων καθώς και η εισαγωγή σκουπιδιών από άλλες χώρες είναι οι μόνες ρεαλιστικές προτάσεις ώστε να μπορέσει αυτή η ακριβή ιδιωτική επένδυση να καταστεί επικερδής.

Αντί της ανακύκλωσης στη πηγή που θα μειώσει τα σύμμεικτα απορρίμματα και το τελικό κόστος στους Δήμους και στον πολίτη επιλέγει την εμμονή στην αποκομιδή και επεξεργασία του σύμμεικτου σκουπιδιού, κάτι που ευνοεί μόνο τους εργολάβους και επιβαρύνει τους Δήμους και τους Δημότες.

Αντί της φιλικής προς το περιβάλλον μηχανικής διαλογής και κομποστοποίησης για μέρος των απορριμμάτων επιλέγει τη βιοξήρανση των σύμμεικτων απορριμμάτων, δηλαδή τελικώς την καύση, με άγνωστο όμως ακόμη αποδέκτη των βιοξηρανθέντων αποβλήτων.

Η καύση ιδιωτικοποιεί την επεξεργασία του συνόλου των σύμμεικτων απορριμμάτων επί 25 χρόνια, δεν λαμβάνει υπόψη την πρόληψη ή μείωση των απορριμμάτων, δεν λαμβάνει υπόψη τεχνικές πριν από την τελική διαχείριση, όπως διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, εναλλακτική διαχείριση, οικιακή κομποστοποίηση, που μειώνουν την παραγόμενη ποσότητα των σύμμεικτων απορριμμάτων και αλλάζουν τη σύστασή τους.

Υποτιμούν το γεγονός ότι η δημιουργία μονάδας καύσης για τα παραγόμενα καύσιμα υλικά (SRF-RDF) θα συναντήσει την σφοδρή αντίδραση των τοπικών κοινωνιών, καθώς δεν θα δεχθούν δίπλα τους μια μόνιμη πηγή υποβάθμισης της ζωής τους. Παρά τις ουσιαστικές βελτιώσεις που έχουν γίνει στην τεχνολογία καύσης τα τελευταία χρόνια οι οχλήσεις είναι σημαντικές. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η ελλειμματική εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας και οι ανεπαρκείς έλεγχοι που συνηθίζονται στην Ελλάδα οδηγούν πολλές φορές σε οικολογική τραγωδία.

Η άλλη πρόταση

Η μείωση της ποσότητας και του όγκου των απορριμμάτων, που έχουν ανάγκη κεντρικής και ολοκληρωμένες διαχείρισης απορριμμάτων, μπορεί να συμβεί με:

1. Επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών και άλλων τυποποιημένων προϊόντων – υλικών
2. Οικιακή κομποστοποίηση, δυνατότητα κατασκευής μικρών αποκεντρωμένων μονάδων διαλογής και κομποστοποίησης, υποχρέωση χρήσης μηχανικών κομποστοποιητών από τους μεγάλους παραγωγούς οργανικών απορριμάτων (στρατόπεδα, νοσοκομεία, μεγάλα ξενοδοχεία, μεγάλοι χώροι εστίασης, ΟΤΑ)
3. Διαλογή στην πηγή με 4 κάδους για:

Α)Χαρτί που θα αξιοποιείται σε ανακύκλωση – κομπόστ.

Β)Πλαστικά, γυαλί, μέταλλο, ξύλο, που θα οδηγούνται για διαλογή στα ειδικά κέντρα ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) και μετά στην ανακύκλωση

Γ)Υπόλοιπα οργανικά και βιοαποδομήσιμα υλικά που θα οδηγούνται για κομποστοποίηση, κατά προτίμηση, στις αποκεντρωμένες μονάδες κομποστοποίησης προδιαλεγμένων

Δ)Υπολείμματα που θα οδηγούνται σε εγκαταστάσεις διαχωρισμού, όπου ανακτώνται υλικά, τα οργανικά θα γίνονται κομπόστ ενώ τα αδρανή θα υφίστανται κατεργασία για αξιοποίηση στην οδοποιία ή σε αποκαταστάσεις τοπίου.

Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απαιτεί δημιουργία διαδημοτικών ΚΔΑΥ, διασπαρμένων στους ΟΤΑ της Αττικής ή σε ομάδες όμορων δήμων, που θα μπορούν να συστεγαστούν (ή να συνδυαστούν) με τις αποκεντρωμένες μονάδες κομποστοποίησης.

Τα σκουπίδια δεν πρέπει να είναι χώρος κερδοσκοπίας.

Πολλοί θα βιαστούν να πουν ότι η τεχνολογιοφοβική αριστερά αναζητά περιπλοκές λύσεις. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι στις χώρες πρότυπα στην διαχείριση σκουπιδιών πουθενά δεν πετάγονται τα σκουπίδια στην πυρά για να γλυτώσει η κοινωνία από το πρόβλημα και να τα τσεπώσουν οι εργολάβοι των σκουπιδιών. Το παρόν σχέδιο που συνοπτικά παρουσιάστηκε εκτός από το ότι βελτιώνει την κατάσταση έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα για την κοινωνία και δημιουργεί νέες πράσινες θέσεις εργασίας. Η συζήτηση για το τι θα γίνεται το υπόλειμμα μετά από όλα τα στάδια διαλογής είναι ανοιχτή. Η λύση των στεγανοποιημένων ΧΥΤΥ ή ακόμα και η καύση από τσιμεντοβιομηχανίες με πολύ αυστηρές προδιαγραφές είναι λύσεις υπαρκτές.

Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε... Στα σκουπίδια...

Το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης που ακολουθεί και η χώρα μας και ο πλανήτης δεν είναι βιώσιμο και προφανώς δεν είναι αειφόρο. Αν δεν εξαντληθούν οι ενεργειακοί πόροι, αν δεν τσακίσει τις οικονομίες η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να πνιγούμε στα σκουπίδια που παράγουμε. Να πνιγούμε δηλαδή από τα απόνερα που παράγει ο ίδιος μας ο «πολιτισμός». Για κάθε μονάδα του ΑΕΠ που περήφανα δηλώναμε ανάπτυξη τα προηγούμενα χρόνια τόνοι σκουπιδιών συσσωρεύονταν σε αφύλακτες χωματερές. Τώρα μαζί με την ύφεση και την οικονομική καχεξία πρέπει να πληρώσουμε και το μάρμαρο της περιβαλλοντικής υποβάθμισης πριν να είναι πολύ αργά.